W Tomaszowie Lubelskim podobnie jak i w innych miastach Lubelszczyzny ochrona przeciwpożarowa oparta była głównie na straży miejskiej, wykonującej również zadania porządkowe. Z uwagi na małą jej przydatność, z inspiracji Teodora Kulczyńskiego, pracownika magistratu zorganizowano w 1907r. Towarzystwo Ochotniczej Straży Ogniowej w Tomaszowie Lubelskim, które liczyło 64 członków czynnych i 1 wspierającego. Teodor Kulczyński aktywnie działał na rzecz pozyskania umundurowania oraz instrumentów muzycznych dla powstającej równocześnie orkiestry dętej. W 1909r. straż otrzymała od Zarządu Wzajemnych Ubezpieczeń Budowli od Ognia w Królestwie Polskim 500 rubli zasiłku na zakup sikawek i beczek. W tymże roku straż organizowała przedstawienia amatorskie, z których dochody przeznaczono na zakup umundurowania i sprzętu pożarniczego.
W pierwszych latach swojego istnienia straż posiadała własną remizę zwaną szopą, stojącą na rynku od strony północno-zachodniej. Był to dość obszerny, parterowy budynek murowany, kryty blachą, mogący pomieścić kilka ręcznych sikawek, beczkowozów, składanych drabin, bosaków i innego sprzętu. Była też posadzka z cegły klinkierowej. Z uwagi na fakt, że rynek nie był jeszcze utwardzony trudno było utrzymać czystość. W rogu ulicy Kościelnej przy rynku, gdzie obecnie stoi pomnik Konstytucji, stała dzwonnica alarmowa. Dzwon wielkości kościelnej sygnaturki umieszczony był pod zadaszeniem na szczycie dwóch wysokich słupów.
W czasie pożaru mieszkający przy rynku Asja Jankiel, felczer z zawodu, jednocześnie członek Straży Ogniowej, pędził do dzwonnicy trąbiąc na trąbce. Dzwonił i trąbił do czasu gdy strażacy zbiegli się do remizy.
Warto też wspomnieć, że w listopadzie 1918 roku na sygnał trąbki zbiegli się strażacy i pod dowództwem naczelnika Krupiaka rozbrajali Austriaków. Następnie chronili mienie publiczne, strzegli porządku i bezpieczeństwa w mieście.
Zdjęcie 1 .Ochotnicza Straż Pożarna w Tomaszowie Lubelskim z 1921r. na tle pierwszej remizy strażackiej.
Pierwsza remiza została rozebrana w 1923 roku, w związku z budową hal targowych. Niezwłocznie przystąpiono do budowy nowej strażnicy, składającej się z trzech boksów, wieży, pomieszczeń administracyjnych i świetlicy. Za strażnicą zbudowano drewnianą wspinalnię do ćwiczeń strażackich. W projektowaniu strażnicy uczestniczył teść założyciela straży – Andrzej Floryan. Całość budowy realizował Leon Gielecki.
Zdjęcie 2. Jednostka z orkiestrą po coniedzielnych ćwiczeniach (końcowy etap budowy strażnicy).
Budowę zakończono w roku 1928. Z okazji oddania strażnicy do użytku, społeczeństwo Tomaszowa Lubelskiego ufundowało sztandar dla Straży Ogniowej.
1 sierpnia 1943 r. jadąc nocą do pożaru w Bełżcu, Niemcy ostrzelali furmanki strażackie , w wyniku czego zginął 1 strażak a dwóch zostało rannych.
Pożarnictwo zawodowe ma swój początek w roku 1950, kiedy to powołano do życia Komendę Główną Straży Pożarnej, a w strukturach rad narodowych, odpowiednio komendy wojewódzkie i komendy powiatowe straży pożarnych.
Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Tomaszowie Lubelskim – Wydział Spraw Wewnętrznych powołało na stanowisko Komendanta Powiatowego Marcina Curyło, który pełnił tę funkcję do 1958 roku.
W roku 1958 stanowisko Komendanta Powiatowego objął Kazimierz Ratajewski. Przystąpiono wówczas do rozbudowy strażnicy. Do istniejącego budynku OSP dobudowano skrzydło z pomieszczeniami administracyjnymi i warsztatowymi,
a w roku 1964 podwyższono wieżę.
W roku 1962 stanowisko Komendanta Powiatowego objął Edward Kierepka, który w dużym stopniu przyczynił się do rozwoju pożarnictwa tomaszowskiego. Był On m.in. inicjatorem powoływania do życia Żeńskich Drużyn Pożarniczych OSP. W 1965r. na terenie powiatu działało już 78 drużyn żeńskich liczących 1246 członkiń.
Rosnąca liczba nowopowstających zakładów pracy oraz rozległy teren operacyjnego działania jednostek straży przyczynił się do pojawienia nowych zadań- wyzwań dla jednostek.
W 1972r. powołano Zawodową Straż Pożarną. Stara Strażnica przeszła kolejną modernizację, dostosowującą budynek do potrzeb ZSP (sypialnie, ześlizg, sala szkoleniowa – świetlica, itp.). Obowiązywał system służby 24/48 .
Rosnące potrzeby organizacyjno- kadrowe jednostki zawodowej sprawiły, że coraz częściej podnoszona była kwestia konieczności budowy nowej strażnicy. Pierwsze założenia projektowe opracowali Edward Kierepka i Kazimierz Ratajewski. Szczególną uwagę skierowano na pozyskanie powierzchni garażowej, warsztatowej i magazynowej, ponieważ w komendzie rejonowej były prowadzone w tych czasach remonty motopomp i samochodów pożarniczych dla potrzeb wszystkich 140 działających w rejonie jednostek OSP.
Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w dniu 25 września 1973 roku przekazało Powiatowej Komendzie Straży Pożarnych plac przy ul. Petera z przeznaczeniem pod budowę strażnicy. Na skutek zmian związanych z reformą administracyjną kraju w roku 1975, do rozpoczęcia budowy doszło dopiero w roku 1979.
Przewodniczącym Społecznego Miejskiego Komitetu Budowy Strażnicy został Bolesław Cisło. Z wydatną pomocą finansową, organizacyjną i sprzętową pospieszyły władze gmin oraz kierownictwo lokalnych zakładów pracy.
W dalszym etapie budowy przyszła pomoc ze szczebla Komendy Głównej Straży Pożarnych oraz Centrali PZU.
Budowę realizowano systemem gospodarczym, rękami strażaków zawodowych i strażaków jednostek OSP z terenu całego rejonu. Tak wykonano niemal wszystkie prace przygotowawcze, roboty fachowe i porządkowe.
Zdjęcie 3. KP PSP w Tomaszowie Lubelskim – I dekada XXI wieku.